Από χρόνια τώρα η γενετική (όχι η γενετική μηχανική) πρόσφερε σοβαρά επιτεύγματα στις ανάγκες του ανθρώπου. Με την εφαρμογή της, από τις παραδοσιακές ντόπιες ποικιλίες πήγαμε στις νέες ποικιλίες φυτών και νέα είδη ζώων περισσότερο παραγωγικά και περισσότερο ανθεκτικά στις αντίξοες καιρικές συνθήκες και σε εχθρούς και ασθένειες. Ακόμη δημιουργήθηκαν υβρίδια φυτών και ζώων με μεγαλύτερη ανθεκτικότητα, παραγωγικότητα και με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που δεν είχαν οι γονείς. Έτσι σιγά - σιγά οι παραδοσιακές ποικιλίες φυτών και οι αυτόχθονες φυλές ζώων άρχισαν να περιορίζονται, σε βαθμό τέτοιο που κάποια, εξαφανίσθηκαν αφού σταμάτησαν πλέον να χρησιμοποιούνται. Και ήρθε η εποχή των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών ή μεταλλαγμένα (όπως στη λαϊκή γλώσσα αναφέρονται), τα οποία απειλούν να σαρώσουν κάθε προηγούμενο πολλαπλασιαστικό υλικό κυρίως φυτών, σε τέτοιο βαθμό που αν δεν αντισταθεί η κοινωνία, μπορεί να εξαφανίσουν οτιδήποτε υπάρχει σήμερα κυρίως στο φυτικό βασίλειο. αφού με την αναγκαστική διασταύρωση που θα λάβει χώρα στη φύση θα γίνουν όλα μεταλλαγμένα.
ΠΕΡΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ
Σύμφωνα με την ΚΥΑ 620/135644/6-7-95 με τίτλο «Διατήρηση εκτατικών καλλιεργειών που κινδυνεύουν από γενετική διάβρωση». του μέτρου 3.8 του άξονα 3 του ΕΠΑΑ 2000-2006, του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων: γενετική διάβρωση σημαίνει απώλεια φυτογενετικού υλικού είτε με τη μορφή εξαφάνισης του βοτανικού είδους είτε με τη μορφή της μείωσης της γενετικής ποικιλότητας εντός του είδους
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ
Γενετική Διάβρωση
Μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα η έννοια αυτή ήταν άγνωστη. Με την κλειστή αυτοσυντηρούμενη οικονομία των μικρών αγροτικών κοινωνιών δεν ήταν ορατός κανένας κίνδυνος για τις χρησιμοποιούμενες τοπικές ποικιλίες και πληθυσμούς ή για τα φυσικά οικοσυστήματα. Όμως με την τεχνολογική και οικονομική επανάσταση που επικράτησε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οι νέες συνθήκες οδήγησαν στην επικράτηση, στις εθνικές αγορές πρώτα και στην παγκόσμια κατόπιν, λίγων ποικιλιών που δημιουργήθηκαν από επιστημονικά κρατικά ιδρύματα αρχικά και ιδιωτικές βελτιωτικές εταιρείες αργότερα, οι οποίες εκμεταλλεύτηκαν το ευνοϊκό νομικό πλαίσιο προστασίας των δημιουργιών τους που επικράτησε διεθνώς μετά το 1960. Αποτέλεσμα αυτών των νέων τάσεων ήταν να εκτοπισθεί από την καλλιέργεια και να χαθεί ένα μεγάλο μέρος του παραδοσιακού γενετικού υλικού που μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενεές. Αυτή η απώλεια γενετικού υλικού χαρακτηρίσθηκε ως Γενετική Διάβρωση (Genetic erosion)[1].
Όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες, "εκατομμύρια άνθρωποι έχουν τραφεί από τις μεγαλύτερες σοδειές που προέκυψαν, όταν οι αγρότες στράφηκαν στις νέες ποικιλίες της πράσινης επανάστασης". Αλλά τι απέγιναν όλες εκείνες οι ποικιλίες που οι αγρότες καλλιεργούσαν πριν από την λεγόμενη "πράσινη επανάσταση";
Είμαστε μάρτυρες και συνυπεύθυνοι ενός βοτανικού ολοκαυτώματος. Μια ποικιλία ρυζιού, ονομαζόμενη IR-36, απλώνεται σήμερα σε έκταση πάνω από το 60% της Ν. Α. Ασίας, όπου μόλις λίγα χρόνια πριν, εύκολα εύρισκες χιλιάδες ποικιλίες που καλλιεργούνταν για αιώνες από τους αγρότες. Μια άλλη ποικιλία, η IR-8 κυριαρχεί από το κρύο της Ταϊβάν έως τη ζέστη του Μπενίνι, εκεί όπου μέχρι πριν λίγα μόνο χρόνια μεγάλωναν 30.000 είδη ρυζιού. Το ζαχαρότευτλο Detroit Globe Beet, που εισήγαγε στην Τουρκία κάποια γερμανική εταιρεία προξένησε την εξαφάνιση της γενετικής δεξαμενής της Εγγύς Ανατολής. Πεπόνια και αγγούρια που εισήχθησαν από αμερικάνικες εταιρείες στην Αφρική, αντικατέστησαν σχεδόν ολοκληρωτικά τις τοπικές ποικιλίες[2].
Το 75% της Ευρωπαϊκής και το 93% της Αμερικάνικης γεωργικής ποικιλότητας έχει χαθεί μέσα στον 20ο αιώνα.
Το 33% των εκτρεφόμενων αγροτικών ζώων έχει επίσης εξαφανιστεί ή βρίσκεται κοντά στην εξαφάνιση.
30.000 ποικιλίες λαχανικών έχουν εξαφανιστεί μέσα στον περασμένο αιώνα και μία ακόμα χάνεται κάθε έξι ώρες.[3]
Σχεδόν το 40% των ποικιλιών λαχανοκομικών φασολιών με τρυφερό πράσινο σαρκώδη και χωρίς ίνες λοβό έχουν ως βάση τον γενότυπο της ποικιλίας Tendercrop. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την χρησιμοποίηση μίας Στενής Γενετικής Βάσης. Επικίνδυνος περιορισμός της γενετικής βάσης παρατηρήθηκε τα τελευταία 30 χρόνια σε όλες σχεδόν τις σημαντικές καλλιέργειες. Για πολλές από αυτές δεν χρησιμοποιούνται στην βελτίωση περισσότερο από το 5-10% της διαθέσιμης παραλλακτικότητας.1
Το 30% του σταριού σε όλο τον κόσμο προέρχεται από έναν γονέα και το 70% από έξι γονείς[4].
Και όμως, στην Ελλάδα μόνο, καλλιεργούνταν μέχρι πρόσφατα 111 ντόπιες ποικιλίες και πληθυσμοί μαλακού σιταριού, 139 ντόπιες ποικιλίες και πληθυσμοί σκληρού, 99 ντόπιες ποικιλίες και πληθυσμοί κριθαριού, 294 καλαμποκιού και 39 ντόπιες ποικιλίες και πληθυσμοί βρώμης και 605 ποικιλίες φασουλιού που έπαψαν πλέον να καλλιεργούνται .
Επίσης χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το 1927, η καλλιέργεια του σιταριού να περιλαμβάνει 100% ντόπιες ποικιλίες, το 1969 μόνο 10% , ενώ σήμερα κυριολεκτικά έχει εκτοπιστεί από την καλλιέργεια το σύνολο των παλιών ποικιλιών4.
Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 1 % των ντόπιων ποικιλιών σταριού και το 2-3 % των ποικιλιών λαχανικών που υπήρχαν πριν 50 χρόνια στην Ελλάδα έχει διασωθεί υπό καλλιέργεια μέχρι τις μέρες μας1.
Μόνο το 20 % των ποικιλιών καλαμποκιού που καταγράφηκαν στο Μεξικό το 1930, είναι σήμερα γνωστές[5]. Το γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι StarLink της Aventis έφθασε να ρυπάνει την αναντικατάστατη γενετική δεξαμενή καλαμποκιού του Μεξικού.
Χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ το 1951 δεν χρησιμοποιούνται ακόμη καθόλου υβρίδια καλαμποκιού, σήμερα συμβαίνει να μην καλλιεργούνται πουθενά ντόπιες ποικιλίες παρά μόνο υβρίδια4.
Στην παγκόσμια αγροτική σκηνή διαδραματίζεται ένα τεράστιο και επικίνδυνο φαινόμενο ισοπέδωσης.
Το ίδιο πρόβλημα όμως και στ' αυτόχθονα αγροτικά ζώα - στις αρχές του ΄50, στις λίμνες της Β. Ελλάδος έβοσκαν κοντά στις 100.000 βουβάλια. Τα κοντά πρόβατα αντικαταστάθηκαν από τα ψηλά που ήρθαν από τα πλούσια λιβάδια της Β. Ευρώπης, που δεν έχουν καμία σχέση με τα λιβάδια της Ελλάδας. Οι βραχυκερατικές αγελάδες αντικαταστάθηκαν από τις βιομηχανοποιημένες αγελάδες Χολστάιν, που θέλουν τις καλύτερες τροφές και συνθήκες για να δώσουν αυτό που δίνουν.
Όλα αυτά και χιλιάδες άλλα γίνονται όχι μόνο γιατί τα αποφάσισαν τα "κέντρα εξουσίας", ή γιατί είναι η πολιτική των κρατών. Έγιναν και γιατί ο καθένας μας τα στήριξε και συνεχίζουμε να τα στηρίζουμε.
Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς σε αυτό το πρωτοφανές ολοκαύτωμα; Θα μείνουμε απαθείς ή θα πάρουμε την ευθύνη που μας αναλογεί;
Οι ντόπιες ποικιλίες είναι η ελπίδα μας και η πρότασή μας.
Τα παραπάνω συνέβαιναν στον 20ο αιώνα, τον 21ο αιώνα όμως συντελείτε μια πρωτοφανής αφύπνιση της ανθρωπότητας και αυτή η αρνητική κατάσταση τείνει να ανατραπεί.
________________________________________
[1] Η γεωργική βιοποικιλότητα Νίκος Σταυρόπουλος, Στέλιος Σαμαράς, Α. Ματθαίου ΕΘΙΑΓΕ-ΚΓΕΜΘ Τράπεζα Γενετικού Υλικού.
[2] «La cominita banca dei semi». Από το την Ιταλική οργάνωση «κοινοτική τράπεζα σπόρων, για τη στρατηγική διατήρησης των ντόπιων ποικιλιών»
[3] www.slowFood.com
[4] Το φυτικό και ζωικό γενετικό υλικό στην Ελλάδα, Κ. Κουτής.
[5] Κατάσταση του κόσμου 2005 του WORDWATCH INSTITUTE ΚΕΦ.4
ΤΟ ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ ΒΑΣΙΛΑΚΟΥ
ΤΟ ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ ΒΑΣΙΛΑΚΟΥ έχει κάποια χρόνια που διατηρεί παραδοσιακό πολλαπλασιαστικό υλικό, δηλαδή ντόπιες ποικιλίες, κυρίως σε πεπόνι και καρπούζι. Όσοι ενδιαφέρονται να καλλιεργήσουν αυτές τις ντόπιες ποικιλίες μπορούν να απευθύνονται στο αγρόκτημα για να προμηθευτούν λίγο σπόρο στη τιμή των 0,20 € ένα συμβολικό ποσό, που αντιπροσωπεύει ένα μέρος τους κόστους συλλογής, αποξήρανσης, συσκευασίας και αποθήκευσης. Τηλ. 24410/21000 & 28550
Το "Πελίτι"
Το "Πελίτι" είναι αστική μη κερδοσκοπική εταιρία, εγκεκριμένη από το πρωτοδικείο της Δράμας.
Σήμερα είναι μία από τις σημαντικότερες μη κυβερνητικές οργανώσεις στην Ελλάδα, στο θέμα της συλλογής, διάδοσης και διάσωσης των ντόπιων ποικιλιών. Επίσης ασχολείται και με την καταγραφή των αυτόχθονων αγροτικών ζώων.
Ενδιαφέρουσες λοιπόν πληροφορίες για το θέμα αυτό μπορείτε να πάρετε από την ιστοσελίδα του Πελίτι που είναι: www.peliti.gr ή στο τηλ. 2524022059 οι υπεύθυνοι της οποίας ασχολούνται συστηματικά και με μεράκι γιαυτή την υπόθεση από το έτος 1995
