1. Ο Γενάρης ( 14 Ιανουαρίου -13 Φεβρουαρίου)
Το Γενάρη πρέπει να κλαδεύουμε τις κληματαριές, όχι όμως την αυγή, ούτε αργά το δειλινό. Τον ίδιο μήνα πρέπει να κόβουμε τα ξύλα που θα χρησιμεύσουν για οικοδομή και για τις άλλες δουλειές στις 3 πρώτες ήμερες του φεγγαριού και όταν το φεγγάρι είναι κάτω από τη γη. Γιατί το φως του φεγγαριού μαλακώνει τα ξύλα. Και τα ξύλα που θα κόψουμε τις ήμερες αυτές, που είπαμε δεν θα σαπίσουν.
Το Γενάρη επίσης πρέπει να κοπρίζουμε τα καρποφόρα δέντρα, αλλά η κοπριά δεν πρέπει να αγγίζει τις ρίζες. Τον ίδιο μήνα κεντρώνουμε όσα δέντρα ανθίζουν πρώτα, δηλαδή τις ροδακινιές, τις δαμασκηνιές, τις βερικοκιές, τις αμυγδαλιές, τις κερασιές. Επίσης πρέπει να κλαδεύουμε τα χαμηλά κλήματα με πολύ κοφτερό κλαδευτήρι, άλλα σε ημέρες και ώρες που κάνει καλοκαιριά. Τον ίδιο μήνα πρέπει να φυτεύουμε τα αμπέλια από τα μέσα του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιανουαρίου), έως τότε που δέχεται η γη τo φύτεμα αναλόγως της ποιότητος της.
Δεν πρέπει να σπέρνουμε το Γενάρη γιατί η γη είναι βαριά και αραιή και βγάζει καπνούς και μοιάζει με μαλλιά κακοξαμμένα. Πρέπει να κοπρίζουμε το τριφύλλι και το τριφυλλόκλαδο το θερίζουμε χλωρό. Όσα χωράφια έχουν γη ξερή, ή ελαφριά, ή άσπρη ή φτενή ή αμμουδερή ή γεμάτη ρίζες και χαμόκλαδα ή είναι σε χωματόβουνα και έτυχε να μην τα οργώσουμε τον Οκτώβριο, τα οργώνουμε το Γενάρη, πριν τα κοπρίσουμε με μικρό αλέτρι και αμέσως κατόπιν τα κοπρίζουμε. Την αλμυρή γη επίσης τη γυρίζουμε με μικρό αλέτρι και κοπρίζουμε επάνω κουκάχερα ή άχυρα από σιτάρι και κριθάρι.
2. Ο Φλεβάρης ( 14 Φεβρουαρίου-13 Μαρτίου)
Το Φλεβάρη μεταφέρουμε από το φυτώριο τα ριζωμένα κλήματα των δύο ή τριών χρονών, όχι όμως και τα χρονιάρικα γιατί είναι πιο αδύνατα. Με το ξαναφύτρωμα των κλημάτων και πολύς ο καρπός γίνεται και το κρασί καλό. Τον ίδιο μήνα φυτεύομε τα καλάμια πριν αρχίσουν να βλαστάνουν. Επίσης πρέπει να φυτεύουμε στο γέμισμα του φεγγαριού τα κλήματα και όλα τα δέντρα και τα τριαντάφυλλα και τα κρίνα. Και να σπέρνουμε το τριμηνίτικο σιτάρι, το σουσάμι, το καννάβι και το χωράφι που πρόκειται να σπείρουμε τριφύλλι να το οργώνουμε για δεύτερη φορά.
3. Ο Μάρτης (14 Μαρτίου-13 Απριλίου)
Το Μάρτη κόβουμε από τα κλήματα τα κεντράδια που μας χρειάζονται για κέντρωμα και κεντρώνουμε και τα κλήματα καθώς και τα άλλα δέντρα. Επίσης φυτεύουμε τα καλάμια πριν από την ισημερία και γιατρεύουμε τις ελιές που έχουν ανάγκη από θεραπεία. Στις ρίζες των αμυγδαλιών βάζουμε κοπριά χοιρινή, με την οποία τα πικραμύγδαλα γίνονται γλυκά και μεγαλύτερα και τρυφερά, καθώς λέει ο Αριστοτέλης. Ο Θεόφραστος λέει ότι πρέπει να ρίχνουμε στις ρίζες κάτουρο.
Το Μάρτη επίσης φυτεύουμε όλα τα δέντρα και τις καστανιές με τις βέργες τους, ιδίως δε στα ψυχρά και υγρά μέρη. Ξελακκώνουμε τα αμπέλια και άλλα δέντρα και όταν τα ξελακκώνουμε την εποχή αυτή κάνουν και πολλούς και καλούς καρπούς. Επίσης κορφολογούμε τα αμπέλια πού είναι 3 χρονών, όταν ακόμη τα βλαστάρια είναι απαλά. Μερικοί τα κορφολογούν με τα χέρια γιατί καθώς πίστευαν οι παλαιότεροι, δεν πρέπει να βάζουμε σίδηρο στο κλήμα πριν περάσουν τα 3 χρόνια. Και το γονάτισμα των κλημάτων που είναι 3 χρονών επίσης αυτόν το μήνα είναι προτιμότερο να γίνεται.
Όσοι κεντρώνουν το μήνα αυτόν πάντοτε πριν από το βλάστημα πρέπει να κάνουν το κέντρωμα που έχουν περισσότερα δάκρυα τα δέντρα. Και να προσέχουν να κόβουν τα κεντράδια από τις μηλιές και τις αχλαδιές με πολύ κοφτερό κλαδευτήρι και με μεγάλη προφύλαξη. Γιατί τα δέντρα αυτά είναι πολύ λεπτόφλουδα και για τούτο μάλιστα μερικοί κόβουν τα κεντράδια με το χέρι και όχι με κλαδευτήρι.
Επίσης το Μάρτη πρέπει να οργώνονται τα χέρσα χωράφια, που τα ετοιμάζουν για σπορά. Γιατί η γη όταν τη γυρίσουμε αύτη την εποχή, ούτε πολλά βοτάνια θα βγάλει και ποιό ευκολοδούλευτη θα είναι. Δεν αρκεί όμως το όργωμα να γίνει μια φορά, αλλά και δεύτερη ή και τρίτη.
Τον ίδιο μήνα πρέπει να σπέρνουμε το άσπρο σιτάρι που λέγεται σιτάνιο και το μαυροσίτι και το μακρουλό πού λέγεται Αλεξαντρινό στην ελαφριά γη και στην προσηλιακή και στα ορεινά μέρη και στα βαθουλά και στα αμμουδερά και άνυδρα, η σπορά πρέπει να γίνεται ως τις 24 του Μάρτη (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 6 του Απρίλη). Επίσης πρέπει να σπέρνουμε το ψιλό κριθάρι στα χωράφια που ήταν πριν σπαρμένα σιτάρι. Καθώς και στα κατάλληλα μέρη να σπέρνουμε σουσάμι, ψαθί, ασπροσίτι, κεχρί και καννάβι. Όταν σταχυάζουν τα σπαρτά πρέπει να τα βοτανίζουμε, γιατί έτσι γίνεται καθαρός και θρεψερός ο καρπός. Επίσης θερίζουμε και το τριφυλλόκλαδο χλωρό.
4. Ο Απρίλης (14 Απριλίου-13 Μαΐου)
Τον Απρίλη, μπορούμε να φυτεύουμε τις ελιές. Μπορούμε δε και να καθαρίζουμε τις ελιές την ίδια εποχή, γιατί όταν τις καθαρίζουμε κάνουν καλύτερο καρπό. Ο Θεόφραστος λέει ότι το μήνα αυτόν μπορούμε να κόβουμε βέργες από τις ελιές και τις ροδιές και τις μυρτιές και να τις φυτεύουμε σε υγρά και ποτιστικά μέρη. Αρχίζει δε και το κέντρωμα της συκιάς, της καστανιάς και της κερασιάς. Και το δεύτερο σκάψιμο των νέων αμπελιών κατά τον Απρίλη πρέπει να συμπληρωθεί, καθώς και ο κλάδος των νέων αμπελιών τον ίδιο μήνα πρέπει να γίνει, γιατί την εποχή αύτη θα είναι απαλότερο το κόψιμο. Αν και μερικοί και ιδίως οι παλαιότεροι, πιστεύουν ότι έως τα 3 χρόνια δεν πρέπει να μπαίνει σίδερο στο αμπέλι. Επίσης τον Απρίλη, αν μαζέψουμε το σπόρο της φτελιάς πρέπει και να τον σπέρνουμε αμέσως. Αλλά και τις ριζωμένες συκιές μπορούμε να τις μεταφυτεύουμε άλλου και αν ακόμη έχουν βλαστήσει.
5. Ο Μάης (14 Μαίου-13 Ιουνίου)
Το Μάη είναι η καταλληλότερη εποχή για να κεντρώνουμε τα κλήματα, πριν όμως βλαστήσουν. Άλλοι όμως τα κεντρώνουν ύστερα από τον τρύγο. Επίσης το Μάη καθαρίζουμε τις ελιές και βάζουμε τα κρασιά σε άλλα δοχεία. Τα πήλινα αγγεία πρέπει να τα γεμίζουμε έως λίγο παρακάτω από το λαιμό για να μη στενοχωρείται το κρασί, αλλά να παίρνει λίγη ανάσα. Καθώς είπαμε και παραπάνω, το Μάη μπορούμε και να κεντρώνουμε τα κλήματα και αν ακόμη αρχίζει να βγάνει βλαστάρια ο κορμός των, γιατί το δάκρυ του κλήματος γίνεται κολλητικό. Τα κεντράδια μας τα κόβουμε πολύ πρωτύτερα και πριν βλαστήσουν και τα σκεπάζουμε κάτω απ' το χώμα ή σε πήλινο αγγείο και τα προφυλάσσουμε να μη βλαστήσουν.
Το Μάη επίσης πρέπει να σκάβουμε τα αμπέλια και μάλιστα αν είναι αναβροχιά. Γιατί με το σκάψιμο ανακουφίζεται το διψασμένο κλήμα και αερίζεται και η γη καθώς αναποδογυρίζει το δροσίζει. Και τα φυτώρια επίσης πρέπει να τα σκάβουμε. (Λέγεται δε φυτώριο το μέρος από το όποιο παίρνουμε τα φυτά και ξαναφυτεύουμε σε άλλο μέρος ύστερα από 2 ή 3 χρόνια). Ραντίζουμε δε και τα κεντρωμένα δέντρα κάθε βράδυ με ένα σφουγγάρι γεμάτο νερό. Μερικοί και φυτεύουν το Μάη, πάντοτε όμως στα πολύ ψυχρά μέρη και στα πολύ υγρά ή ποτιστικά. Και όχι μόνον ολόκληρο το Μάη φυτεύουν, αλλά και έως τις 13 Ιουνίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 26 Ιουνίου), γιατί κάθε φυτό, πριν φούσκωση για να βλάστηση μπορούμε να το φυτεύουμε. Όταν όμως βλαστήσει δεν φυτρώνει ποιά, εκτός από τη συκιά. Μερικοί όμως φυτεύουν και κλήματα που έχουν βλαστήσει.
Το Μάη επίσης πρέπει να σκάβουμε τα λούπινα που έχουμε σπείρει για να κοπρίσουν ή για να καθαρίσουν το χωράφι. Έπειτα τα κόβουμε πριν από τις 15 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Μαΐου) και πριν ανθίσουν τα κλήματα, καθώς είναι ακόμη τρυφερά και τα αφήνουμε θερισμένα να σαπίσουν λίγο. Κατόπιν οργώνουμε για να καταχωθούν τα κομμένα λούπινα και έτσι καταστρέφονται όλες οι ρίζες.
Τον ίδιο μήνα γυρίζουμε και τα χωράφια που έχουν πολλή αγριάδα και την αγριάδα που θα ξεριζωθεί την αφήνουμε να ξεραθεί. Όταν δε γίνει 16 ήμερων το φεγγάρι τη βγάζουμε έξω από το χωράφι και έτσι δεν ξαναφυτρώνει πια.
Τα αγγεία μέσα στα όποια μεταφέρουμε το κρασί από τα πιθάρια πρέπει να τα τρίβουμε και να τα καθαρίζουμε με σπάρτα και έτσι δεν θα κάμουν πολλή τρυγιά, ούτε όση θα γίνει θα ξεραθεί. Τούτο δε ιδίως βλάπτει το κρασί.
6. Ο Ιούνιος (14 Ιουνίου-13 Ιουλίου).
Τον Ιούνιο πρέπει να σκάβουμε γύρω-γύρω τα κεντρωμένα κλήματα πριν από τις 13 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιουνίου) αν είναι δυνατό για δεύτερη ή για τρίτη φορά, γιατί η αρχή του σκαψίματος έπρεπε να γίνει πριν από της 15 Μαΐου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Μαΐου). Και το βλαστολόγημα το μήνα αυτόν συμπληρώνεται. Τους βλαστούς που ξεπετιούνται στα νέα κλήματα πρέπει να τους αφαιρούμε καθώς επίσης και τα βλαστάρια που θα φυτρώνουν στο επάνω μέρος του κλήματος. Γιατί το νέο κλήμα πρέπει να έχει ένα μόνο βλαστάρι. Επίσης πρέπει να κόβουμε τις βέργες των ανεπτυγμένων κληματαριών που είναι κρεμασμένες και δεν έχουν καρπό. Και κρεμούμε στις συκιές τα αγρυόσυκα (τα όρνια) τα χειμωνιάτικα και τα ανοιξιάτικα.
Τον Ιούνιο κεντρώνουμε όλα τα δέντρα έως τις 15 Ιουλίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιουλίου), τη συκιά δε και κατόπιν. Τα δέντρα που έχουμε ξελακκώσει και τα αφήσαμε έτσι τα καταχώνουμε πάλι. Πριν από τις 13 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 26 Ιουνίου) μπορούμε να σκάψουμε γύρω και τούς καλαμώνες και τις ιτιές. Επίσης καιρός είναι να φυτέψουμε στους κήπους σέλινα, αμάραντο και δεντρομολόχα. Κόβουμε δε και το βίκο, καθώς είναι χορτάρι χλωρό ακόμη και τον ξεραίνουμε στον ίσκιο και έτσι γίνεται γλυκός. Και αφού τον κόψουμε ποτίζουμε το χωράφι και το οργώνουμε.
Από τις 23 Ιουνίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 6 Ιουλίου) αρχίζει το αλώνισμα. Τις ημέρες δε αυτές ούτε βροχές πέφτουν ούτε δροσιά έχει.
7. Πώς γίνεται το πλιγούρι.
Κοπανίζουμε το ασπροσίταρο, το βράζουμε και το βάνουμε σε ζεστό νερό και το ζυμώνουμε. Έπειτα παίρνουμε άσπρο γύψο και τον ψιλοκοσκινίζουμε και άμμο πολύ άσπρο και πολύ ψιλό, το τέταρτο και μέρος του γύψου και τα ανακατεύουμε λίγο-λίγο όλα με το ασπροσίταρο και κοπανίζουμε και πάλι το μίγμα. Το πλιγούρι πρέπει να το φτιάνουμε στις ημέρες του αστερισμού του Κυνός (3).
Όταν όλο μαζί κοπανιστεί, το κοσκινίζουμε σε χοντρότερο κόσκινο. Το καλύτερο πλιγούρι γίνεται εκείνο που πρωτοκοσκινίσαμε, δεύτερο δε εκείνο που κατόπιν κοσκινίσαμε και χειρότερο το τρίτο.
8. Πώς γίνεται ό τραχανάς.
Το σιτάρι που λέγεται Αλεξαντρινό, το βρέχουμε και το κοπανίζουμε και το ξεραίνουμε στον ήλιο. Έπειτα επαναλαμβάνουμε τα ίδια, έως που να βγουν οι ίνες και οι φλούδες του σιταριού. Κατά τον ίδιον τρόπο ξεραίνουμε και αποθηκεύουμε και τον τραχανά από σιταρόβριζα.
9. Πώς γίνεται o φάρος.
Βρέχουμε κριθάρι, το κοπανίζουμε και το βάζουμε στον ήλιο. Έπειτα δε όταν το βάζουμε στην αποθήκη το πασπαλίζουμε ανάμεσα με τη σκόνη που βγήκε απ' το ίδιο το κριθάρι. Το νερό που χρησιμοποιούμε για το φάρο πρέπει να είναι το ένα δέκατο. Αν βάλουμε στο φάρο άτριφτο αλάτι τον πειράζουν τα σκουλήκια. Και από το σιτάρι γίνεται φάρος κατά τον ίδιον τρόπο.
10. Ο Ιούλιος (14 Ιουλίου-13 Αυγούστου).
Τον Ιούλιο μήνα πρέπει να σκάβουμε τα αμπέλια το πρωί έως δυο ώρες ημέρα και από το δειλινό έως το βράδυ, όχι όμως βαθειά και να μαζεύουμε τα αγριοβότανα και ιδίως την αγριάδα. Πρέπει δε και τη γη όταν κομματιάζεται να την ισάζουμε και να βουλώνουμε τα ανοίγματα, για να μη καίει ό ήλιος το έδαφος στο βάθος. Επίσης πρέπει να ανασκάβουμε και τα ανεπτυγμένα αμπέλια γιατί η σκόνη ωριμάζει και μεγαλώνει τα σταφύλια.
Τον Ιούλιο πρέπει να κόβουμε τα αγριοβότανα και τα αγκάθια. Επίσης, αν είναι βιαστική ανάγκη και ξύλα μπορούμε να κόβουμε στη χάση του φεγγαριού και όταν το φεγγάρι είναι κάτω από τη γη. Πρέπει να οργώνουμε τα χωράφια από τα όποια θερίσαμε κουκιά και λαθούρια. Καθώς επίσης πρέπει να οργώνουμε όλα τα χωράφια ύστερα απ' το θέρο πριν ξεραθεί η γη.
Τον ίδιο μήνα μαζεύουμε φύλλα για τροφή των ζώων πού βόσκουν και τα αποθηκεύουμε. Και κατά τις 15 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιουλίου) ξεριζώνουμε τη φτέρη, το βούτημο, τα βούρλα και το καλάμι. Κατόπιν κοπανίζουμε λούπινα ανθισμένα μαζί με βρωμόχορτο και τα χύνουμε επάνω στις ρίζες που έχουν μείνει στη γη και έτσι ξεραίνονται. Αν όμως έχει πολλές ρίζες το χωράφι σπέρνουμε λούπινα και όταν ανθίσουν τα κόβουμε και οργώνουμε για να καταχωθούν καθώς τα κόψαμε και από πάνω ρίχνουμε λεπτή κοπριά. Ύστερα από 12 ημέρες οργώνουμε το χωράφι δύο φορές και σπέρνουμε ότι είναι κατάλληλο για τη γη αφού ανακατέψουμε με το σπόρο και λίγη φακή.
11. Ο Αύγουστος (14 Αυγούστου-13 Σεπτεμβρίου).
Τον Αύγουστο στα θερμά κλίματα πρέπει να τρυγούμε τα σταφύλια που έχουν ωριμάσει. Όπου δεν έχουν ωριμάσει, σκάβουμε ελαφρά γύρω-γύρω το κλήμα. Κατά τον ίδιον τρόπο σκάβουμε και τις ελιές και σκορπίζουμε τούς σβώλους του χώματος για να σηκώνεται σκόνη. Γιατί ή σκόνη όταν πέσει επάνω στον καρπό τον ωριμάζει γρηγορότερα. Και για τούτο οι ελιές και τα αμπέλια που είναι κοντά σε δρόμο έχουν παχύτερο καρπό που γίνεται έτσι απ' τη σκόνη που σηκώνουν οι διαβάτες. Τα αμπέλια όμως που είναι σε φτενή γη δεν πρέπει να τα σκάβουμε γιατί θα ξεραθεί εντελώς το χώμα και αμέσους ξεραίνονται και τα κλήματα που έχουν τις ρίζες των στην επιφάνεια γιατί είναι φτενή ή γη.
Πρέπει επίσης να ραντίζουμε στο βασίλευμα του ηλίου τα κεντρωμένα δέντρα μ' ένα σφουγγάρι γεμάτο νερό. Τον ίδιο μήνα ξεραίνουμε τα πιθάρια στον ήλιο και 20 ήμερες πριν να βάλουμε το κρασί τα πισσώνουμε. Επίσης πρέπει να κορφολογούμε τα όψιμα σταφύλια και με το κορφολόγημα τούτο μεγαλώνουν τα σταφύλια και γίνονται καλύτερα και γρηγορότερα ωριμάζουν. Στα νέα και πολύκαρπα αμπέλια πρέπει ν' αφαιρούμε και μέρος απ' τα σταφύλια για να μη γίνουν λεπτότερες οι βέργες και ό καρπός άχρηστος.
Επίσης τον Αύγουστο πρέπει να κόβουμε γινωμένα τα σταφύλια που πρόκειται να φυλάξουμε για το χειμώνα Και στα θερμότερα κλίματα να μαζεύουμε τα σύκα που θα τα κάμουμε ξερά. Ετοιμάζουμε δε και τούς λάκκους μέσα στους οποίους το φθινόπωρο θα φυτέψουμε ελιές ή και άλλα δέντρα, Και ποτίζουμε τα ποτιστικά χωράφια που κάνουν χορτάρι και για δεύτερη φορά κόβουμε τη φτέρη, τα βούρλα, το καλάμι και το βούτημα.
Τον Αύγουστο επίσης οργώνουμε τη στερεά και τη βαριά και την παχιά γη. Στα ορεινά μέρη και στα ψυχρά και στα σκιερά και στα βορεινά δουλεύουμε είτε με βαριά αλέτρια είτε με τσαπιά. Έως της 24 Αυγούστου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 7 Σεπτεμβρίου) μπορούμε ν' αλωνίζουμε, γιατί τις ημέρες αυτές ούτε βροχές πέφτουν ούτε δροσιά.
12. Ο Σεπτέμβριος (14 Σεπτεμβρίου-13 Οκτωβρίου).
Το Σεπτέμβριο πρέπει να σημαδεύουμε τα πολύκαρπα και τα άφορα κλήματα, για να κλαδέψουμε τα πρώτα και για να κεντρώσουμε τα δεύτερα. Το σημάδι γίνεται με πίσσα ανακατωμένη με λάδι. 'Επίσης ξεραίνουμε τα άχυρα και τα φύλλα των πλατάνων επάνω στα όποια θα σωριάζουμε τα σταφύλια ύστερα απ' τον τρύγο. Τινάζουμε δε και τα καρύδια και αφού τα ξεράνουμε τα αποθηκεύουμε. Είναι όμως επικίνδυνο να σπέρνουμε πριν από τις 25 Σεπτεμβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 9 Οκτωβρίου). Γιατί αν κατόπιν κάνει ζέστες οι σπόροι καταστρέφονται. Από τις 27 Σεπτεμβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 10 Οκτωβρίου) καi πέρα μπορούμε να σπέρνουμε λούπινα, γιατί τα λούπινα δεν θέλουν βροχή. Τη φτενή γη που είναι γεμάτη ρίζες και χαμόκλαδα, αν πιάσουν βροχές πριν από το κόπρισμα, την οργώνουμε και κατόπιν την κοπρίζουμε.
13. O Οκτώβριος (14 Οκτωβρίου-13 Νοεμβρίου).
Και τoν Oκτώβριο κατάλληλη επίσης εποχή είναι για τον τρύγο. Γιατί τα σταφύλια που πρώτο τρυγούμε κάνουν περισσότερο κρασί, τα δεύτερα καλλίτερο και τα τρίτα ακόμη πιο καλό και γλυκό. Μερικοί το μήνα αυτόν αρχίζουν να φυτεύουν ύστερα από την ισημερία και τις πρώτες βροχές έως την ημέρα που βασιλεύει ή Πούλια. Αρχίζει δε να βασιλεύει ή Πούλια κατά τις 7 Νοεμβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 20 Νοεμβρίου). Επίσης τον Οκτώβριο είναι ωφέλιμο να ξελακκώνουμε τα αμπέλια και να βάζουμε γύρω απ' τις ρίζες αλισίβα ή σκόνη ή στάχτη ξερή ή κάτουρο ανθρωπινό παλαιό ή τρυγιά από κρασί. Κεντρώνουμε δε και τις αμυγδαλιές, τις κερασιές και τις συκιές. Και μπορούμε μέσα στους κήπους να φυτέψουμε ελιές, αμυγδαλιές, κερασιές και όλα τα καρποφόρα δέντρα καθώς και φτελιές, λεύκες, μέλεγους (μελιούς), πεύκα και έλατα. Συκιές δεν πρέπει να φυτεύουμε την εποχή αυτή, η οποία όμως είναι κατάλληλη για να σπείρουμε τους σπόρους όλων των δέντρων.
Τον ίδιο μήνα αρχίζουμε να φτιάνουμε το αγουρόλαδο μαζεύοντας τις άγουρες ελιές. Επίσης σκεπάζουμε τις κιτριές που είναι σε ψυχρά μέρη και τούς καρπούς των τούς ντύνουμε με φύλλα από κολοκυθιά, στις ρίζες δε γύρω-γύρω βάζουμε στάχτη από κολοκύθια. Προτιμότερο είναι τον Οκτώβριο να αρχίζουμε το κλάδεμα και να σκάβουμε ύστερα απ' τον τρύγο τα αμπέλια για να αραιώνεται το χώμα που είχε πατηθεί από τούς τρυγητές και να δέχεται ανεμπόδιστα έως τις ρίζες τις φθινοπωρινές βροχές. Έτσι δε και τα αγριοβότανα θα είναι λιγότερα γιατί οι ρίζες θα είναι από καιρό κομμένες και θα έχουν καταστραφεί απ' τον πάγο.
Μαζεύουμε επίσης τα μήλα πού θέλουμε να διατηρήσουμε το χειμώνα και τα βάζουμε επάνω σε πριονίδια από ξύλο που να ευωδιάζει. Κατά τον ίδιον τρόπο διατηρούμε και τούς άλλους καρπούς. Καθαρίζουμε δε και τα σπαράγγια. Πολλοί αρχίζουν να σπέρνουν τον Οκτώβριο. Και αν μεν βρέξει 14 ήμερες ύστερα απ' τη σπορά, εύφορο πολύ θα είναι το σπαρτό. Και αν όμως δεν βρέξει δεν θα πάθουν βλάβη οι σπόροι. Άλλα πριν από την 1 Οκτωβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 14 Οκτωβρίου) δεν πρέπει να σπέρνουμε. Πρέπει δε να παρατηρούμε και την ανατολή και τη δύσι του αστερισμού του Στεφάνου. Γιατί όσα σπέρνονται τις ήμερες αυτές προκόβουν.
14. Ο Νοέμβριος (14 Νοεμβρίου-13 Δεκεμβρίου).
Στα θερμά κλίματα και στα άνυδρα μέρη πρέπει να φυτεύουμε τα κλήματα το Νοέμβριο ύστερα από τις πρώτες βροχές. Μερικοί δε στα θερμά κλίματα και κλαδεύουν. Γενικά δε το φθινοπωρινό κλάδεμα δυναμώνει τις ρίζες και το κλήμα, το δε ανοιξιάτικο φέρνει περισσότερο καρπό.
15. Ο Δεκέμβριος (14 Δεκεμβρίου-13 Ιανουαρίου).
Επίσης το Δεκέμβριο μήνα μπορούμε να φυτεύουμε κλήματα. Το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο μήνα όταν ο μούστος πάψει να βράζει, πρέπει να τον καθαρίζουμε και να σκουπίζουμε τη βρώμα που είναι από μέσα γύρω στο λαιμό του πιθαριού και τον αφρό με χόρτο από μοσχοσίταρο, ή με τα χέρια, καθαρά όμως. Επίσης στους ίδιους μήνες πρέπει να φυτεύουμε και να κεντρώνουμε τα κεντράδια των δέντρων που ανθίζουν γρηγορότερα και να κόβουμε τα ξύλα που μας χρειάζονται για οικοδομή στη χάση του φεγγαριού και όταν το φεγγάρι είναι κάτω από τη γη.
Επίσης πρέπει να σκάβουμε γύρω-γύρω τα κλήματα και τα νέα και τα ανεπτυγμένα. Να κοπρίζουμε δε μόνο τα ανεπτυγμένα, γιατί στα νέα δεν είναι ανάγκη να βάλουμε κοπριά. Είναι κατάλληλη επίσης η εποχή για να κλαδεύουμε τις ελιές αφού μαζέψουμε τον καρπό, γιατί τα νέα κλωνάρια θα κάμουν περισσότερο καρπό. Τις σκάβουμε δε γύρω-γύρω καθώς και τα άλλα δέντρα και στα αδύνατα δέντρα βάζουμε κοπριά γίδινη όση αρκεί ή έως 4 οκάδες μούργα στο καθένα.
Η ίδια εποχή είναι κατάλληλη για να φυτέψουμε καστανιές και για να σπείρουμε κουκιά.
Το Γενάρη πρέπει να κλαδεύουμε τις κληματαριές, όχι όμως την αυγή, ούτε αργά το δειλινό. Τον ίδιο μήνα πρέπει να κόβουμε τα ξύλα που θα χρησιμεύσουν για οικοδομή και για τις άλλες δουλειές στις 3 πρώτες ήμερες του φεγγαριού και όταν το φεγγάρι είναι κάτω από τη γη. Γιατί το φως του φεγγαριού μαλακώνει τα ξύλα. Και τα ξύλα που θα κόψουμε τις ήμερες αυτές, που είπαμε δεν θα σαπίσουν.
Το Γενάρη επίσης πρέπει να κοπρίζουμε τα καρποφόρα δέντρα, αλλά η κοπριά δεν πρέπει να αγγίζει τις ρίζες. Τον ίδιο μήνα κεντρώνουμε όσα δέντρα ανθίζουν πρώτα, δηλαδή τις ροδακινιές, τις δαμασκηνιές, τις βερικοκιές, τις αμυγδαλιές, τις κερασιές. Επίσης πρέπει να κλαδεύουμε τα χαμηλά κλήματα με πολύ κοφτερό κλαδευτήρι, άλλα σε ημέρες και ώρες που κάνει καλοκαιριά. Τον ίδιο μήνα πρέπει να φυτεύουμε τα αμπέλια από τα μέσα του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιανουαρίου), έως τότε που δέχεται η γη τo φύτεμα αναλόγως της ποιότητος της.
Δεν πρέπει να σπέρνουμε το Γενάρη γιατί η γη είναι βαριά και αραιή και βγάζει καπνούς και μοιάζει με μαλλιά κακοξαμμένα. Πρέπει να κοπρίζουμε το τριφύλλι και το τριφυλλόκλαδο το θερίζουμε χλωρό. Όσα χωράφια έχουν γη ξερή, ή ελαφριά, ή άσπρη ή φτενή ή αμμουδερή ή γεμάτη ρίζες και χαμόκλαδα ή είναι σε χωματόβουνα και έτυχε να μην τα οργώσουμε τον Οκτώβριο, τα οργώνουμε το Γενάρη, πριν τα κοπρίσουμε με μικρό αλέτρι και αμέσως κατόπιν τα κοπρίζουμε. Την αλμυρή γη επίσης τη γυρίζουμε με μικρό αλέτρι και κοπρίζουμε επάνω κουκάχερα ή άχυρα από σιτάρι και κριθάρι.
2. Ο Φλεβάρης ( 14 Φεβρουαρίου-13 Μαρτίου)
Το Φλεβάρη μεταφέρουμε από το φυτώριο τα ριζωμένα κλήματα των δύο ή τριών χρονών, όχι όμως και τα χρονιάρικα γιατί είναι πιο αδύνατα. Με το ξαναφύτρωμα των κλημάτων και πολύς ο καρπός γίνεται και το κρασί καλό. Τον ίδιο μήνα φυτεύομε τα καλάμια πριν αρχίσουν να βλαστάνουν. Επίσης πρέπει να φυτεύουμε στο γέμισμα του φεγγαριού τα κλήματα και όλα τα δέντρα και τα τριαντάφυλλα και τα κρίνα. Και να σπέρνουμε το τριμηνίτικο σιτάρι, το σουσάμι, το καννάβι και το χωράφι που πρόκειται να σπείρουμε τριφύλλι να το οργώνουμε για δεύτερη φορά.
3. Ο Μάρτης (14 Μαρτίου-13 Απριλίου)
Το Μάρτη κόβουμε από τα κλήματα τα κεντράδια που μας χρειάζονται για κέντρωμα και κεντρώνουμε και τα κλήματα καθώς και τα άλλα δέντρα. Επίσης φυτεύουμε τα καλάμια πριν από την ισημερία και γιατρεύουμε τις ελιές που έχουν ανάγκη από θεραπεία. Στις ρίζες των αμυγδαλιών βάζουμε κοπριά χοιρινή, με την οποία τα πικραμύγδαλα γίνονται γλυκά και μεγαλύτερα και τρυφερά, καθώς λέει ο Αριστοτέλης. Ο Θεόφραστος λέει ότι πρέπει να ρίχνουμε στις ρίζες κάτουρο.
Το Μάρτη επίσης φυτεύουμε όλα τα δέντρα και τις καστανιές με τις βέργες τους, ιδίως δε στα ψυχρά και υγρά μέρη. Ξελακκώνουμε τα αμπέλια και άλλα δέντρα και όταν τα ξελακκώνουμε την εποχή αυτή κάνουν και πολλούς και καλούς καρπούς. Επίσης κορφολογούμε τα αμπέλια πού είναι 3 χρονών, όταν ακόμη τα βλαστάρια είναι απαλά. Μερικοί τα κορφολογούν με τα χέρια γιατί καθώς πίστευαν οι παλαιότεροι, δεν πρέπει να βάζουμε σίδηρο στο κλήμα πριν περάσουν τα 3 χρόνια. Και το γονάτισμα των κλημάτων που είναι 3 χρονών επίσης αυτόν το μήνα είναι προτιμότερο να γίνεται.
Όσοι κεντρώνουν το μήνα αυτόν πάντοτε πριν από το βλάστημα πρέπει να κάνουν το κέντρωμα που έχουν περισσότερα δάκρυα τα δέντρα. Και να προσέχουν να κόβουν τα κεντράδια από τις μηλιές και τις αχλαδιές με πολύ κοφτερό κλαδευτήρι και με μεγάλη προφύλαξη. Γιατί τα δέντρα αυτά είναι πολύ λεπτόφλουδα και για τούτο μάλιστα μερικοί κόβουν τα κεντράδια με το χέρι και όχι με κλαδευτήρι.
Επίσης το Μάρτη πρέπει να οργώνονται τα χέρσα χωράφια, που τα ετοιμάζουν για σπορά. Γιατί η γη όταν τη γυρίσουμε αύτη την εποχή, ούτε πολλά βοτάνια θα βγάλει και ποιό ευκολοδούλευτη θα είναι. Δεν αρκεί όμως το όργωμα να γίνει μια φορά, αλλά και δεύτερη ή και τρίτη.
Τον ίδιο μήνα πρέπει να σπέρνουμε το άσπρο σιτάρι που λέγεται σιτάνιο και το μαυροσίτι και το μακρουλό πού λέγεται Αλεξαντρινό στην ελαφριά γη και στην προσηλιακή και στα ορεινά μέρη και στα βαθουλά και στα αμμουδερά και άνυδρα, η σπορά πρέπει να γίνεται ως τις 24 του Μάρτη (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 6 του Απρίλη). Επίσης πρέπει να σπέρνουμε το ψιλό κριθάρι στα χωράφια που ήταν πριν σπαρμένα σιτάρι. Καθώς και στα κατάλληλα μέρη να σπέρνουμε σουσάμι, ψαθί, ασπροσίτι, κεχρί και καννάβι. Όταν σταχυάζουν τα σπαρτά πρέπει να τα βοτανίζουμε, γιατί έτσι γίνεται καθαρός και θρεψερός ο καρπός. Επίσης θερίζουμε και το τριφυλλόκλαδο χλωρό.
4. Ο Απρίλης (14 Απριλίου-13 Μαΐου)
Τον Απρίλη, μπορούμε να φυτεύουμε τις ελιές. Μπορούμε δε και να καθαρίζουμε τις ελιές την ίδια εποχή, γιατί όταν τις καθαρίζουμε κάνουν καλύτερο καρπό. Ο Θεόφραστος λέει ότι το μήνα αυτόν μπορούμε να κόβουμε βέργες από τις ελιές και τις ροδιές και τις μυρτιές και να τις φυτεύουμε σε υγρά και ποτιστικά μέρη. Αρχίζει δε και το κέντρωμα της συκιάς, της καστανιάς και της κερασιάς. Και το δεύτερο σκάψιμο των νέων αμπελιών κατά τον Απρίλη πρέπει να συμπληρωθεί, καθώς και ο κλάδος των νέων αμπελιών τον ίδιο μήνα πρέπει να γίνει, γιατί την εποχή αύτη θα είναι απαλότερο το κόψιμο. Αν και μερικοί και ιδίως οι παλαιότεροι, πιστεύουν ότι έως τα 3 χρόνια δεν πρέπει να μπαίνει σίδερο στο αμπέλι. Επίσης τον Απρίλη, αν μαζέψουμε το σπόρο της φτελιάς πρέπει και να τον σπέρνουμε αμέσως. Αλλά και τις ριζωμένες συκιές μπορούμε να τις μεταφυτεύουμε άλλου και αν ακόμη έχουν βλαστήσει.
5. Ο Μάης (14 Μαίου-13 Ιουνίου)
Το Μάη είναι η καταλληλότερη εποχή για να κεντρώνουμε τα κλήματα, πριν όμως βλαστήσουν. Άλλοι όμως τα κεντρώνουν ύστερα από τον τρύγο. Επίσης το Μάη καθαρίζουμε τις ελιές και βάζουμε τα κρασιά σε άλλα δοχεία. Τα πήλινα αγγεία πρέπει να τα γεμίζουμε έως λίγο παρακάτω από το λαιμό για να μη στενοχωρείται το κρασί, αλλά να παίρνει λίγη ανάσα. Καθώς είπαμε και παραπάνω, το Μάη μπορούμε και να κεντρώνουμε τα κλήματα και αν ακόμη αρχίζει να βγάνει βλαστάρια ο κορμός των, γιατί το δάκρυ του κλήματος γίνεται κολλητικό. Τα κεντράδια μας τα κόβουμε πολύ πρωτύτερα και πριν βλαστήσουν και τα σκεπάζουμε κάτω απ' το χώμα ή σε πήλινο αγγείο και τα προφυλάσσουμε να μη βλαστήσουν.
Το Μάη επίσης πρέπει να σκάβουμε τα αμπέλια και μάλιστα αν είναι αναβροχιά. Γιατί με το σκάψιμο ανακουφίζεται το διψασμένο κλήμα και αερίζεται και η γη καθώς αναποδογυρίζει το δροσίζει. Και τα φυτώρια επίσης πρέπει να τα σκάβουμε. (Λέγεται δε φυτώριο το μέρος από το όποιο παίρνουμε τα φυτά και ξαναφυτεύουμε σε άλλο μέρος ύστερα από 2 ή 3 χρόνια). Ραντίζουμε δε και τα κεντρωμένα δέντρα κάθε βράδυ με ένα σφουγγάρι γεμάτο νερό. Μερικοί και φυτεύουν το Μάη, πάντοτε όμως στα πολύ ψυχρά μέρη και στα πολύ υγρά ή ποτιστικά. Και όχι μόνον ολόκληρο το Μάη φυτεύουν, αλλά και έως τις 13 Ιουνίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 26 Ιουνίου), γιατί κάθε φυτό, πριν φούσκωση για να βλάστηση μπορούμε να το φυτεύουμε. Όταν όμως βλαστήσει δεν φυτρώνει ποιά, εκτός από τη συκιά. Μερικοί όμως φυτεύουν και κλήματα που έχουν βλαστήσει.
Το Μάη επίσης πρέπει να σκάβουμε τα λούπινα που έχουμε σπείρει για να κοπρίσουν ή για να καθαρίσουν το χωράφι. Έπειτα τα κόβουμε πριν από τις 15 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Μαΐου) και πριν ανθίσουν τα κλήματα, καθώς είναι ακόμη τρυφερά και τα αφήνουμε θερισμένα να σαπίσουν λίγο. Κατόπιν οργώνουμε για να καταχωθούν τα κομμένα λούπινα και έτσι καταστρέφονται όλες οι ρίζες.
Τον ίδιο μήνα γυρίζουμε και τα χωράφια που έχουν πολλή αγριάδα και την αγριάδα που θα ξεριζωθεί την αφήνουμε να ξεραθεί. Όταν δε γίνει 16 ήμερων το φεγγάρι τη βγάζουμε έξω από το χωράφι και έτσι δεν ξαναφυτρώνει πια.
Τα αγγεία μέσα στα όποια μεταφέρουμε το κρασί από τα πιθάρια πρέπει να τα τρίβουμε και να τα καθαρίζουμε με σπάρτα και έτσι δεν θα κάμουν πολλή τρυγιά, ούτε όση θα γίνει θα ξεραθεί. Τούτο δε ιδίως βλάπτει το κρασί.
6. Ο Ιούνιος (14 Ιουνίου-13 Ιουλίου).
Τον Ιούνιο πρέπει να σκάβουμε γύρω-γύρω τα κεντρωμένα κλήματα πριν από τις 13 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιουνίου) αν είναι δυνατό για δεύτερη ή για τρίτη φορά, γιατί η αρχή του σκαψίματος έπρεπε να γίνει πριν από της 15 Μαΐου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Μαΐου). Και το βλαστολόγημα το μήνα αυτόν συμπληρώνεται. Τους βλαστούς που ξεπετιούνται στα νέα κλήματα πρέπει να τους αφαιρούμε καθώς επίσης και τα βλαστάρια που θα φυτρώνουν στο επάνω μέρος του κλήματος. Γιατί το νέο κλήμα πρέπει να έχει ένα μόνο βλαστάρι. Επίσης πρέπει να κόβουμε τις βέργες των ανεπτυγμένων κληματαριών που είναι κρεμασμένες και δεν έχουν καρπό. Και κρεμούμε στις συκιές τα αγρυόσυκα (τα όρνια) τα χειμωνιάτικα και τα ανοιξιάτικα.
Τον Ιούνιο κεντρώνουμε όλα τα δέντρα έως τις 15 Ιουλίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιουλίου), τη συκιά δε και κατόπιν. Τα δέντρα που έχουμε ξελακκώσει και τα αφήσαμε έτσι τα καταχώνουμε πάλι. Πριν από τις 13 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 26 Ιουνίου) μπορούμε να σκάψουμε γύρω και τούς καλαμώνες και τις ιτιές. Επίσης καιρός είναι να φυτέψουμε στους κήπους σέλινα, αμάραντο και δεντρομολόχα. Κόβουμε δε και το βίκο, καθώς είναι χορτάρι χλωρό ακόμη και τον ξεραίνουμε στον ίσκιο και έτσι γίνεται γλυκός. Και αφού τον κόψουμε ποτίζουμε το χωράφι και το οργώνουμε.
Από τις 23 Ιουνίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 6 Ιουλίου) αρχίζει το αλώνισμα. Τις ημέρες δε αυτές ούτε βροχές πέφτουν ούτε δροσιά έχει.
7. Πώς γίνεται το πλιγούρι.
Κοπανίζουμε το ασπροσίταρο, το βράζουμε και το βάνουμε σε ζεστό νερό και το ζυμώνουμε. Έπειτα παίρνουμε άσπρο γύψο και τον ψιλοκοσκινίζουμε και άμμο πολύ άσπρο και πολύ ψιλό, το τέταρτο και μέρος του γύψου και τα ανακατεύουμε λίγο-λίγο όλα με το ασπροσίταρο και κοπανίζουμε και πάλι το μίγμα. Το πλιγούρι πρέπει να το φτιάνουμε στις ημέρες του αστερισμού του Κυνός (3).
Όταν όλο μαζί κοπανιστεί, το κοσκινίζουμε σε χοντρότερο κόσκινο. Το καλύτερο πλιγούρι γίνεται εκείνο που πρωτοκοσκινίσαμε, δεύτερο δε εκείνο που κατόπιν κοσκινίσαμε και χειρότερο το τρίτο.
8. Πώς γίνεται ό τραχανάς.
Το σιτάρι που λέγεται Αλεξαντρινό, το βρέχουμε και το κοπανίζουμε και το ξεραίνουμε στον ήλιο. Έπειτα επαναλαμβάνουμε τα ίδια, έως που να βγουν οι ίνες και οι φλούδες του σιταριού. Κατά τον ίδιον τρόπο ξεραίνουμε και αποθηκεύουμε και τον τραχανά από σιταρόβριζα.
9. Πώς γίνεται o φάρος.
Βρέχουμε κριθάρι, το κοπανίζουμε και το βάζουμε στον ήλιο. Έπειτα δε όταν το βάζουμε στην αποθήκη το πασπαλίζουμε ανάμεσα με τη σκόνη που βγήκε απ' το ίδιο το κριθάρι. Το νερό που χρησιμοποιούμε για το φάρο πρέπει να είναι το ένα δέκατο. Αν βάλουμε στο φάρο άτριφτο αλάτι τον πειράζουν τα σκουλήκια. Και από το σιτάρι γίνεται φάρος κατά τον ίδιον τρόπο.
10. Ο Ιούλιος (14 Ιουλίου-13 Αυγούστου).
Τον Ιούλιο μήνα πρέπει να σκάβουμε τα αμπέλια το πρωί έως δυο ώρες ημέρα και από το δειλινό έως το βράδυ, όχι όμως βαθειά και να μαζεύουμε τα αγριοβότανα και ιδίως την αγριάδα. Πρέπει δε και τη γη όταν κομματιάζεται να την ισάζουμε και να βουλώνουμε τα ανοίγματα, για να μη καίει ό ήλιος το έδαφος στο βάθος. Επίσης πρέπει να ανασκάβουμε και τα ανεπτυγμένα αμπέλια γιατί η σκόνη ωριμάζει και μεγαλώνει τα σταφύλια.
Τον Ιούλιο πρέπει να κόβουμε τα αγριοβότανα και τα αγκάθια. Επίσης, αν είναι βιαστική ανάγκη και ξύλα μπορούμε να κόβουμε στη χάση του φεγγαριού και όταν το φεγγάρι είναι κάτω από τη γη. Πρέπει να οργώνουμε τα χωράφια από τα όποια θερίσαμε κουκιά και λαθούρια. Καθώς επίσης πρέπει να οργώνουμε όλα τα χωράφια ύστερα απ' το θέρο πριν ξεραθεί η γη.
Τον ίδιο μήνα μαζεύουμε φύλλα για τροφή των ζώων πού βόσκουν και τα αποθηκεύουμε. Και κατά τις 15 του μηνός (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 28 Ιουλίου) ξεριζώνουμε τη φτέρη, το βούτημο, τα βούρλα και το καλάμι. Κατόπιν κοπανίζουμε λούπινα ανθισμένα μαζί με βρωμόχορτο και τα χύνουμε επάνω στις ρίζες που έχουν μείνει στη γη και έτσι ξεραίνονται. Αν όμως έχει πολλές ρίζες το χωράφι σπέρνουμε λούπινα και όταν ανθίσουν τα κόβουμε και οργώνουμε για να καταχωθούν καθώς τα κόψαμε και από πάνω ρίχνουμε λεπτή κοπριά. Ύστερα από 12 ημέρες οργώνουμε το χωράφι δύο φορές και σπέρνουμε ότι είναι κατάλληλο για τη γη αφού ανακατέψουμε με το σπόρο και λίγη φακή.
11. Ο Αύγουστος (14 Αυγούστου-13 Σεπτεμβρίου).
Τον Αύγουστο στα θερμά κλίματα πρέπει να τρυγούμε τα σταφύλια που έχουν ωριμάσει. Όπου δεν έχουν ωριμάσει, σκάβουμε ελαφρά γύρω-γύρω το κλήμα. Κατά τον ίδιον τρόπο σκάβουμε και τις ελιές και σκορπίζουμε τούς σβώλους του χώματος για να σηκώνεται σκόνη. Γιατί ή σκόνη όταν πέσει επάνω στον καρπό τον ωριμάζει γρηγορότερα. Και για τούτο οι ελιές και τα αμπέλια που είναι κοντά σε δρόμο έχουν παχύτερο καρπό που γίνεται έτσι απ' τη σκόνη που σηκώνουν οι διαβάτες. Τα αμπέλια όμως που είναι σε φτενή γη δεν πρέπει να τα σκάβουμε γιατί θα ξεραθεί εντελώς το χώμα και αμέσους ξεραίνονται και τα κλήματα που έχουν τις ρίζες των στην επιφάνεια γιατί είναι φτενή ή γη.
Πρέπει επίσης να ραντίζουμε στο βασίλευμα του ηλίου τα κεντρωμένα δέντρα μ' ένα σφουγγάρι γεμάτο νερό. Τον ίδιο μήνα ξεραίνουμε τα πιθάρια στον ήλιο και 20 ήμερες πριν να βάλουμε το κρασί τα πισσώνουμε. Επίσης πρέπει να κορφολογούμε τα όψιμα σταφύλια και με το κορφολόγημα τούτο μεγαλώνουν τα σταφύλια και γίνονται καλύτερα και γρηγορότερα ωριμάζουν. Στα νέα και πολύκαρπα αμπέλια πρέπει ν' αφαιρούμε και μέρος απ' τα σταφύλια για να μη γίνουν λεπτότερες οι βέργες και ό καρπός άχρηστος.
Επίσης τον Αύγουστο πρέπει να κόβουμε γινωμένα τα σταφύλια που πρόκειται να φυλάξουμε για το χειμώνα Και στα θερμότερα κλίματα να μαζεύουμε τα σύκα που θα τα κάμουμε ξερά. Ετοιμάζουμε δε και τούς λάκκους μέσα στους οποίους το φθινόπωρο θα φυτέψουμε ελιές ή και άλλα δέντρα, Και ποτίζουμε τα ποτιστικά χωράφια που κάνουν χορτάρι και για δεύτερη φορά κόβουμε τη φτέρη, τα βούρλα, το καλάμι και το βούτημα.
Τον Αύγουστο επίσης οργώνουμε τη στερεά και τη βαριά και την παχιά γη. Στα ορεινά μέρη και στα ψυχρά και στα σκιερά και στα βορεινά δουλεύουμε είτε με βαριά αλέτρια είτε με τσαπιά. Έως της 24 Αυγούστου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 7 Σεπτεμβρίου) μπορούμε ν' αλωνίζουμε, γιατί τις ημέρες αυτές ούτε βροχές πέφτουν ούτε δροσιά.
12. Ο Σεπτέμβριος (14 Σεπτεμβρίου-13 Οκτωβρίου).
Το Σεπτέμβριο πρέπει να σημαδεύουμε τα πολύκαρπα και τα άφορα κλήματα, για να κλαδέψουμε τα πρώτα και για να κεντρώσουμε τα δεύτερα. Το σημάδι γίνεται με πίσσα ανακατωμένη με λάδι. 'Επίσης ξεραίνουμε τα άχυρα και τα φύλλα των πλατάνων επάνω στα όποια θα σωριάζουμε τα σταφύλια ύστερα απ' τον τρύγο. Τινάζουμε δε και τα καρύδια και αφού τα ξεράνουμε τα αποθηκεύουμε. Είναι όμως επικίνδυνο να σπέρνουμε πριν από τις 25 Σεπτεμβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 9 Οκτωβρίου). Γιατί αν κατόπιν κάνει ζέστες οι σπόροι καταστρέφονται. Από τις 27 Σεπτεμβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 10 Οκτωβρίου) καi πέρα μπορούμε να σπέρνουμε λούπινα, γιατί τα λούπινα δεν θέλουν βροχή. Τη φτενή γη που είναι γεμάτη ρίζες και χαμόκλαδα, αν πιάσουν βροχές πριν από το κόπρισμα, την οργώνουμε και κατόπιν την κοπρίζουμε.
13. O Οκτώβριος (14 Οκτωβρίου-13 Νοεμβρίου).
Και τoν Oκτώβριο κατάλληλη επίσης εποχή είναι για τον τρύγο. Γιατί τα σταφύλια που πρώτο τρυγούμε κάνουν περισσότερο κρασί, τα δεύτερα καλλίτερο και τα τρίτα ακόμη πιο καλό και γλυκό. Μερικοί το μήνα αυτόν αρχίζουν να φυτεύουν ύστερα από την ισημερία και τις πρώτες βροχές έως την ημέρα που βασιλεύει ή Πούλια. Αρχίζει δε να βασιλεύει ή Πούλια κατά τις 7 Νοεμβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 20 Νοεμβρίου). Επίσης τον Οκτώβριο είναι ωφέλιμο να ξελακκώνουμε τα αμπέλια και να βάζουμε γύρω απ' τις ρίζες αλισίβα ή σκόνη ή στάχτη ξερή ή κάτουρο ανθρωπινό παλαιό ή τρυγιά από κρασί. Κεντρώνουμε δε και τις αμυγδαλιές, τις κερασιές και τις συκιές. Και μπορούμε μέσα στους κήπους να φυτέψουμε ελιές, αμυγδαλιές, κερασιές και όλα τα καρποφόρα δέντρα καθώς και φτελιές, λεύκες, μέλεγους (μελιούς), πεύκα και έλατα. Συκιές δεν πρέπει να φυτεύουμε την εποχή αυτή, η οποία όμως είναι κατάλληλη για να σπείρουμε τους σπόρους όλων των δέντρων.
Τον ίδιο μήνα αρχίζουμε να φτιάνουμε το αγουρόλαδο μαζεύοντας τις άγουρες ελιές. Επίσης σκεπάζουμε τις κιτριές που είναι σε ψυχρά μέρη και τούς καρπούς των τούς ντύνουμε με φύλλα από κολοκυθιά, στις ρίζες δε γύρω-γύρω βάζουμε στάχτη από κολοκύθια. Προτιμότερο είναι τον Οκτώβριο να αρχίζουμε το κλάδεμα και να σκάβουμε ύστερα απ' τον τρύγο τα αμπέλια για να αραιώνεται το χώμα που είχε πατηθεί από τούς τρυγητές και να δέχεται ανεμπόδιστα έως τις ρίζες τις φθινοπωρινές βροχές. Έτσι δε και τα αγριοβότανα θα είναι λιγότερα γιατί οι ρίζες θα είναι από καιρό κομμένες και θα έχουν καταστραφεί απ' τον πάγο.
Μαζεύουμε επίσης τα μήλα πού θέλουμε να διατηρήσουμε το χειμώνα και τα βάζουμε επάνω σε πριονίδια από ξύλο που να ευωδιάζει. Κατά τον ίδιον τρόπο διατηρούμε και τούς άλλους καρπούς. Καθαρίζουμε δε και τα σπαράγγια. Πολλοί αρχίζουν να σπέρνουν τον Οκτώβριο. Και αν μεν βρέξει 14 ήμερες ύστερα απ' τη σπορά, εύφορο πολύ θα είναι το σπαρτό. Και αν όμως δεν βρέξει δεν θα πάθουν βλάβη οι σπόροι. Άλλα πριν από την 1 Οκτωβρίου (δηλ. με το νέο ημερολόγιο 14 Οκτωβρίου) δεν πρέπει να σπέρνουμε. Πρέπει δε να παρατηρούμε και την ανατολή και τη δύσι του αστερισμού του Στεφάνου. Γιατί όσα σπέρνονται τις ήμερες αυτές προκόβουν.
14. Ο Νοέμβριος (14 Νοεμβρίου-13 Δεκεμβρίου).
Στα θερμά κλίματα και στα άνυδρα μέρη πρέπει να φυτεύουμε τα κλήματα το Νοέμβριο ύστερα από τις πρώτες βροχές. Μερικοί δε στα θερμά κλίματα και κλαδεύουν. Γενικά δε το φθινοπωρινό κλάδεμα δυναμώνει τις ρίζες και το κλήμα, το δε ανοιξιάτικο φέρνει περισσότερο καρπό.
15. Ο Δεκέμβριος (14 Δεκεμβρίου-13 Ιανουαρίου).
Επίσης το Δεκέμβριο μήνα μπορούμε να φυτεύουμε κλήματα. Το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο μήνα όταν ο μούστος πάψει να βράζει, πρέπει να τον καθαρίζουμε και να σκουπίζουμε τη βρώμα που είναι από μέσα γύρω στο λαιμό του πιθαριού και τον αφρό με χόρτο από μοσχοσίταρο, ή με τα χέρια, καθαρά όμως. Επίσης στους ίδιους μήνες πρέπει να φυτεύουμε και να κεντρώνουμε τα κεντράδια των δέντρων που ανθίζουν γρηγορότερα και να κόβουμε τα ξύλα που μας χρειάζονται για οικοδομή στη χάση του φεγγαριού και όταν το φεγγάρι είναι κάτω από τη γη.
Επίσης πρέπει να σκάβουμε γύρω-γύρω τα κλήματα και τα νέα και τα ανεπτυγμένα. Να κοπρίζουμε δε μόνο τα ανεπτυγμένα, γιατί στα νέα δεν είναι ανάγκη να βάλουμε κοπριά. Είναι κατάλληλη επίσης η εποχή για να κλαδεύουμε τις ελιές αφού μαζέψουμε τον καρπό, γιατί τα νέα κλωνάρια θα κάμουν περισσότερο καρπό. Τις σκάβουμε δε γύρω-γύρω καθώς και τα άλλα δέντρα και στα αδύνατα δέντρα βάζουμε κοπριά γίδινη όση αρκεί ή έως 4 οκάδες μούργα στο καθένα.
Η ίδια εποχή είναι κατάλληλη για να φυτέψουμε καστανιές και για να σπείρουμε κουκιά.
